Paasbloemen zijn eigenlijk Narcisten

7 okt

Dit is misschien wel de moeilijkste blogpost waar ik ooit aan begon. Eentje die gaat over narcisme, een zwaarbeladen term die maar al te frequent in de mond genomen wordt, en ja vooral door de narcisten zelf. Afgelopen jaar deed ik een diepgaand onderzoek naar wat narcisme nou eigenlijk is, hoe je het herkent, of er iets aan te doen is, en of dit al dan niet een neurologische aandoening is waar narcisten eigenlijk niks aan kunnen doen. Mijn leesavontuur begon met het boek “Houdt het dan nooit op” van de schrijver Karyl McBride, die ook het boek schreef “zal ik ook goed genoeg zijn”, “Narcistisch misbruik in de liefde”, van schrijver Mjon van Oers en sloot af met het boek “De verborgen narcist” van Hans Peter Roel, die het verhaal nog eens brengt in de vorm van een roman. Deze laatste is echt een aanraden voor ieder die het niet zo heeft met saaie leerboeken.

Narcisme en Narcissen: Een Verkenning van Verborgen Kracht

Wanneer de lente zijn intrede doet, worden we begroet door het kleurrijke spektakel van paasbloemen. Onder deze vrolijk bloeiende flora bevinden zich de narcissen, die met hun stralende gele bloemblaadjes en kenmerkende trompetvorm vaak het gezicht van de lente vormen. Maar ondanks hun levendige uitstraling, blijft hun echte naam – narcissen – vaak ongeopend. De bloem met al zijn pracht is van bol tot stengel immers giftig, veroorzaakt misselijkheid, buikpijn en overgeven als het wordt geconsumeerd. Deze overeenkomsten roepen de vraag op: hoe vaak blijven de verborgen en complexere elementen van narcisme onder de oppervlakte, terwijl we gezet worden door de aantrekkelijke façade die het met zich meebrengt?

Geïnspireerd door de inzichten van Karyl McBride, een gerenommeerde psychologe en auteur die zich richt op de gevolgen van narcistische relaties, gaan we dieper in op de analogie tussen narcissen en narcisme. We onderzoeken hoe we, net zoals deze prachtige bloemen, vaak de werkelijke aard van narcisme, zowel in onszelf als in anderen, niet opmerken en wat dat betekent voor onze emotionele en mentale welzijn.

Narcisme Gedefinieerd

Narcisme is een complexe persoonlijkheidsstoornis die zich kenmerkt door een diepgeworteld gebrek aan empathie, een overmatige behoefte aan bewondering en een sterk gevoel van superioriteit. Volgens McBride zijn narcisten vaak onbewust van hun impact op anderen, meer nog, ze zijn zich in veel gevallen ook niet bewust dat ze op het spectrum van narcisme zitten. 95% van de personen met deze stoornis is zich trouwens onbewust van deze stoornis) Hun gedrag echter zal bijna altijd wonden veroorzaken die lang na de interactie, de relatie, de opvoeding blijven hangen, wat leidt tot verlies van zelfvertrouwen en gevoelens van ontoereikendheid bij de mensen om hen heen.

Tijdens verschillende coaching sessies afgelopen jaar kwam ik coachées tegen die zich openlijk de vraag stelden of ze geen narcist zouden zijn. Bij nadere vraagstelling kwam telkens naar boven dat ze dit verwijt al meermaals te horen hebben gekregen van hun partner, veelal in liefdesrelaties. Het opmerkelijk is dat een narcist zichzelf die vraag nooit zou stellen, want hij faalt immers nooit, hij is altijd superieur ten opzichte van de andere. Veelal verwijt de (onbewuste) narcist anderen van narcisme, terwijl net dit verwijt al een narcistische kenmerk is. Het gebrek aan empathie van de narcist ligt vaak in de oorzaak dat ze zich niet kunnen inleven in hun emotioneel zijn als mens, en bovendien al helemaal niet kunnen omgaan om anderen die plots grenzen stellen, of een NEE geven waar ze anders altijd een ja gaven aan de narcist om hen het verheven gevoel te laten behouden, uit angst voor de represailles.

Net zoals narcissen gemakkelijk worden herkent aan hun opvallende verschijning, kunnen narcisten in het begin ook charmant en aantrekkelijk lijken. Deze aantrekkingskracht kan ons gemakkelijk afleiden van de schadelijke effecten die hun gedrag kan hebben. De flamboyante persoonlijkheid van een narcist kan ons in eerste instantie betoveren, maar vaak komen we er pas later achter dat we ons in een emotioneel mijnenveld bevinden.

Het Verblindingseffect

Narcissen worden vaak gelinkt aan de wedergeboorte en de vernieuwing. Het is ironisch dat, hoewel ze symbool staan voor de bloei en de heropening van de natuur, ze ook de verborgen gevaren van narcisme vertegenwoordigen. Narcisten, net als de narcissen, verbergen hun ware aard onder een schijn van schoonheid en aantrekkelijkheid. Hun vermogen om anderen te charmeren is hun grootste wapen, en hierdoor kunnen ze ons in een valse realiteit trekken waarin we hun emotionele manipulaties niet opmerken. In relaties wordt bijvoorbeeld ogenschijnlijke passionele sex veelal gebruikt om de ander in hun web te kunnen behouden, veelal met oog op wat de ander te bieden heeft op financieel vlak. Nadat de narcist hun slachtoffer volledig geïsolleerd heeft van zijn naaste omgeving, vrienden, familie en zelfs kinderen slaat veelal de passionele sex om naar een relationele nachtmerrie waarbij schuldgevoelens telkens worden aangeraakt om hun slachtoffer te drijven naar een waar ze ze willen hebben. Ze drijven hun slachtoffers tot waanzin door tal van diepdoordachte strategieën, waarbij ze tot alles in staat zijn. In scene gezet partnergeweld, publieke afschilderingen op social media, tot zelfs insinuaties van verkrachting van hunzelf of kinderen. Uiteindelijk kraakt het slachtoffer, en geeft letterlijk wat ze willen. Het huis, het geld, de roem, …. waarvoor ze het vanaf dag 1 ook al deden wel te verstaan, zonder dat het slachter het door had.

De aantrekkingskracht van narcisten zal ons in eerste instantie blij maken, maar na verloop van tijd kan deze liefdevolle schijn een ergernis worden. We kunnen ons realiseren dat de narcist ons niet echt ziet of waardeert, maar ons op een oppervlakkige manier behandelt. Karyl McBride benadrukt dat deze beschadiging een bijzondere impact kan hebben op onze geestelijke gezondheid, ons zelfbeeld en ons welzijn.

De Gevoelens van verwarring en Zelftwijfel

Wanneer we omgaan met narcistische individuen, kunnen de emoties en ervaringen die we opdoen complex en tegenstrijdig zijn. In relaties met narcisten kunnen we ons vaak in een spiraal van verwarring en zelftwijfel bevinden. We kunnen ons in de war voelen over wat echt is en wat niet, en de continue kritiek en de emotionele manipulatie geven ons zelfvertrouwen een harde klap, telke malen opnieuw.

Narcisten hebben bovendien een unieke manier om te communiceren die ons laat twijfelen aan onze eigen waarneming. Ze kunnen ons beschuldigen van overdrijven of ons zelfs doen geloven dat we 'fout' zijn in onze reacties of gevoelens. Dit kan leiden tot een soort gaslighting, waarbij het slachtoffer in een staat van constante verwarring wordt gehouden, wat weer synchroon loopt met het idee dat narcissen, alhoewel mooi, kunnen bedeeld worden met een giftige substantie.

Herkennen van Narcistisch Gedrag

Het leren herkennen van narcistisch gedrag is dus cruciaal voor ons mentaal welzijn. Net zoals een tuinman moet weten hoe hij narcissen moet verzorgen om hun schoonheid ten volle te benutten, zo moeten we onze skills aanscherpen in het onderscheiden van narcistisch gedrag.

Het identificeren van signalen zoals:

Gebrek aan empathie: Narcisten vinden het moeilijk om zich in te leven in de gevoelens van anderen. Ze kunnen kalm reageren op leed of verdriet, alsof ze niet begrijpen wat ze zien. Maar tegelijk kunnen ze zelf per seconde van emtionele toestand veranderen, ze zijn de beste acteurs die er bestaan.
Verlangen naar bewondering: Een sterke behoefte aan bevestiging en bewondering kan een aanwijzing zijn voor narcistisch gedrag. Wanneer complimenten en erkenning niet komen, kunnen ze snel gefrustreerd of boos worden. In een liefdes relatie cijfer je jezelf veelal weg voor het geluk van de andere, je gaat bijvoorbeeld elke confrontatie uit de weg om het gesprek over hoe jij je voelt uit de weg, dit uit angst van hun reactie, uitbarstingen of directe lading schuldgevoel want het is “altijd jouw fout.
Manipulatieve gedragingen: Het is belangrijk om op te letten als iemand constant probeert de realiteit te verdraaien of je te kleineren. Dit kan subtiel zijn, zoals het bagatelliseren van je gevoelens of dromen, maar het kan ook openlijker zijn in de vorm van kritiek.
Het is nooit hun fout: In elke situatie, ruzie of kritiek die gegeven wordt op hun werk of hun gedrag, gaat de schuld steevast gelegd worden bij de andere. Nooit zal een narcist toegeven dat hij zelf in de fout is gegaan, want dat zou betekenen dat hij als narcist ophoudt te bestaan, het betekend voor hem de dood.
Angst voor kwetsbaarheid: Misschien wel de grootste angst van de narcist is kwetsbaarheid, hun fouten toegeven is daarom voor hen onmogelijk, want toegeven dat ze ook fout kunnen zijn is voor hen de dood.
Projectie en ontkenning: Wellicht één van de meest herkenbare signalen, hun eigen tekortkomingen, fouten, gaan projecteren op anderen. Narcisten verwijten veelal anderen van narcistisch gedrag, veelal om dat de andere net grenzen begint te stellen. Hun eigen tekortkomingen gaan ze ook constant bij anderen gaan zoeken en vooral niet bij hunzelf. Confrontatie van deze leidt zowel altijd naar ontkenning van de fout, of feiten en opnieuw het wijzen naar de andere hun fouten.
Laag zelfbeeld: Wat ogenschijnlijk als eerst superieur lijkt te zijn, blijkt nadien niet meer dan een façade om hun innerlijk kindje te beschermen van hun lage zelfbeeld. Want daar ligt de oorsprong van het narcisme. Wat veelal in de jeugd ontwikkelde na een trauma, of trauma’s, zowel in gezinsverband als schoolverband kan gevonden worden.

Jezelf Beschermen en Grenzen Stellen

McBride biedt ons waardevolle inzichten en strategieën om onszelf te beschermen tegen de wonden die narcisme kan veroorzaken. Het stellen van grenzen is cruciaal. Als we onszelf toestaan om te worden beïnvloed door de schone schijn van narcisten, kan dit ons uiteindelijk in een emotionele crisis brengen. Hier zijn enkele tips:

Zelfzorg: Zorg voor jezelf, zowel geestelijk als emotioneel. Dit kan betekenen dat je bewust tijd voor jezelf neemt, zorgzaam bent voor je eigen behoeften en een ondersteunend netwerk opbouwt van vrienden en familie. Dit zorgt evenwel ook wel direct voor een trigger bij de narcist die dit ervaart als verraad aan zijn manipulatie, en het verlies van controle als gevolg heeft.
Grenzen stellen: Leer de kracht van 'nee' zeggen. Dit betekent dat je je eigen grenzen moet kennen en deze moet communiceren, ook als dit moeilijk is. Mensen die zich in narcistische relaties bevinden hebben bijna altijd geen benul hoe het is om grenzen te stellen, uit angst. Als we de vraag stellen wanneer ze er begonnen mee zijn om geen nee te zeggen of geen grenzen te stellen is het antwoord veelal, sinds ik geboren ben…. doch het ware achterliggende traume ligt veelal niet in de baarmoeder maar in de opgroei jaren tussen 0 en 18 jaar.
Zoek Hulp: Overweeg professionele hulp als je worstelt met de gevolgen van narcistische relaties. Therapeuten en coaches kunnen je helpen om de impact van deze ervaringen te verwerken en sterker te worden. Echter ligt hier ook weer een valkuil, want deze kwetsbaarheid van hulp zoeken kan ook er toe leiden dat je recht in de armen valt van een nieuwe narcist die jouw blind in zijn web kan ontvangen. Kom je bij een therapeut of coach waarbij je het gevoel krijgt de lopende rekenen van hen te betalen, haak dan snel af en voel je vooral niet schuldig om de afspraken te annuleren. Ooit kreeg ik het verhaal van een man die hulp zocht bij een therapeut, waar hij onmiddellijk een traject diende te betalen van 1800 euro voor 10 sessies. De eerste sessie bestond uit het uitmesten van een stal van de therapeut, om terug in zijn lichaam te komen. Een goeie therapeut / coach en ja zelfs dokter herken je simpelweg dat hij jou zo snel mogelijk weer uit zijn praktijk krijgt en zich overbodig maakt.

De weg naar Herstel

Herstel van narcistische relaties kan een uitdagend proces zijn, maar het is absoluut mogelijk. McBride wijst erop dat erkenning en bewustwording de eerste stappen zijn. Door de invloed van narcisme in ons leven te erkennen, zijn we beter in staat om er afstand van te nemen en de nodige stappen te ondernemen om te helen. Echter is deze eerste fase ook de moeilijkste fase, want hier moeten we ons schuldgevoel of zelfs onze liefde die we voor de andere voelen soms aan kant zetten of opofferen. Het voelt immers aan als verraad, iets wat de manipulator maar al te graag op inspeelt om je direct weer in het schuldgevoel te duwen. Ook de bewustwording van de eigen opgelopen trauma’s in onze jeugd die er toe leiden dat we net zo vatbaar zijn voor deze narcisten is een proces waar je door moet. Want net zoals dat de oorsprong van narcisme te vinden ligt in een trauma, al dan niet systemisch, ligt de oorsprong van de vatbaarheid in de zelfde trauma’s. Mensen met ADD of AD(h)D bijvoorbeeld zijn extreem vatbaar voor schuldgevoelens, gebrek aan erkenning en uitsluiting. Iets waar de narcist maar al te graag misbruik van zal maken om te krijgen wat hij wil. Het doel heiligt voor hem alle middelen.

Het proces van genezing kan worden vergeleken met de cyclus van de seizoenen. Net zoals narcissen uiteindelijk bloeien en nieuwe hoop symboliseren, kunnen wij ook onszelf bevrijden van de negatieve invloed van narcisten en onze eigen bloei teweegbrengen. Het is een proces van wedergeboorte, in de geest van de narcissen die ons lerend herinneren aan de kracht van veerkracht en groei. De genezing duurt veelal 3 tot 12 maanden na de bewustwording en de erkenning, vooraleer je terug jezelf gevonden hebt, alsook je naaste omgeving, je familie en ja zelfs je kinderen.

De analogie tussen narcisme en narcissen nodigt ons uit om altijd verder te kijken dan de oppervlakte. Ga ervan uit dat niet is wat het lijkt, graaf in elke nieuwe relatie dieper door diepgaande vragen te durven stellen. Wees op je hoede en durf te wantrouwen. We worden uitgedaagd om niet alleen de schoonheid, maar ook de mogelijke gevaren te onderkennen die voortkomen uit ons gedrag en onze interacties.

Kan een narcist herstellen

Hierover is al veel inkt gevloeid, en veelal wordt er gezegd dat je niet kan genezen van naricsme, en net zoals ADHD, ASS, OCD en andere labels die we worden opgeplakt ligt de genezing niet in het feit dat we het niet meer zijn, maar eerder dat we erkennen dat we het zijn maar integenstelling door telkens in de zelfde valkuil te vallen ons gaan bewust worden van de capaciteiten die het ons brengt. Ja zelfs in narcisme ligt een kracht die je kan gebruiken en merkwaardig genoeg is zelfzorg en eigenwaarde erkennen de eeste stap (net zoals het slachtoffer).

Zelfvertrouwen opbouwen: Gebruik de sterke eigenwaarde die vaak gepaard gaat met narcisme om jezelf te motiveren en uitdagingen aan te gaan. Het kan helpen om een positieve zelfbeeld te ontwikkelen.
Grenzen stellen: Narcisten zijn vaak goed in het stellen van grenzen voor zichzelf. Leer van deze vaardigheid om je eigen grenzen te erkennen en te verdedigen in relaties en situatie
Doelen stellen: Neem de ambitie en de drive om succes te behalen zoals vaak te zien is bij narcisten. Stel duidelijke en haalbare doelen voor jezelf en werk toegewijd aan het bereiken ervan.
Leiderschap ontwikkelen: De neiging naar charisma en invloed kan worden benut om leiderschapsvaardigheden te ontwikkelen. Werk aan het inspireren en motiveren van anderen op een positieve manier.
Zelfreflectie bevorderen: Hoewel narcisten moeite hebben met zelfreflectie, is het belangrijk om deze vaardigheid actief te ontwikkelen. Neem de tijd voor zelfevaluatie om bewust te worden van je eigen gedrag en de impact ervan op anderen.
Focus op persoonlijke waarden: Bepaal wat voor jou echt belangrijk is en gebruik eigenschappen zoals passie en toewijding om de waarden te realiseren die je hebt.
Koop een grote spiegel en kijk elke dag minstens een kwartier naar jezelf…..leer jezelf graag zien.

Roel De Frene

Het verschil tussen wel of niet narcist te zijn ligt in de allergie van onrechtvaardigheid dat ze beiden ervaren, waarbij de narcist voor zijn eigen vecht, en de andere vecht voor het onrecht in de wereld.